Lenfödem Nasıl Oluşur?

Bir önceki yazımızda Lenfödem Nedir konusundan bahsetmiştik. Bu yazımızda size mastektomi kaynaklı lenfödemden bahsedeceğiz. Lenfödem nasıl oluşur, lenfatik sistem nasıl çalışır ve bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerini tartışacağız. İlerleyen bölümlerde, cerrahi ve radyasyon terapisinin ne kadar lenfödem riski taşıdığı, aksiller lenfödem nodu dieksiyonu ve sentinel lenfödem nodu diseksiyonunun farkları nelerdir belirteceğiz. Son kısımda ise lenfödemin evreleri anlatılacaktır.

Lenfödem Nasıl Oluşur?

Lenfödemin nasıl ve neden olduğunu anlamak için lenfatik sisteme aşina olmanız gerekir.

Meme kanseri için cerrahi ve radyasyon tedavisi, lenfatik sistemin önemli yolları olan lenf kanalları ve düğümleri temizleyebilir veya hasar verebilir. Bir zamanlar bu yollardan lenf transferine bağlı olan vücudun dokularından herhangi biri, lenfödeme yol açan sıvının aşırı yüklenmesi riski altındadır. Bu, el, kol, koltuk altı, göğüs ve üst sırt (göğüs kafesinin üstünde) gibi, tedavi edilen taraftaki vücudun herhangi bir bölümündeki dokular anlamına gelebilir. Yavaş yavaş, lenf birikir ve lenfatik sistem boğulur, şişlik, rahatsızlık ve diğer semptomlarla sonuçlanır.

İlk başta, etkilenen bölge hafifçe şişebilir, konforunu kaybedebilir, ve / veya “karıncalanma” olabilir ve zamanla daha belirgin şekilde şişebilir. (Bununla birlikte, bazı kadınlar herhangi bir uyarı belirtisi göstermeden şişmelerinin aniden ortaya çıktığını bildirmişlerdir.) Lenfödem ilerlerse, bacak (veya başka bir alan) daha da şişmiş, rahatsız edici, ağır ve uyuşuk hale gelebilir . Sistemik enfeksiyonlar lenfödemin bir komplikasyonu olarak gelişebilir.

Bireysel çalışmalar, meme kanseri ameliyatı ve radyasyon tedavisi sonrası kadınların % 90 kadarından % 10 kadarına lenfödem geliştirdiğini bildirdi. Bu kadar geniş bir sonuç yelpazesi şu sebeplerden dolayı olabilir: (a) araştırmacılar lenfödemi tanımlamak ve sonra ölçmek için farklı yollar kullanmış, (b) bu çalışmaların çoğu az sayıda hastayı kapsamıştır ve / veya standart uygulama olarak kullanılan çok sayıda koltuk altı lenf nodu alınmış kadınlar üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Bugün, birçok uzman bu aralığın muhtemelen % 20-30’a yakın olduğunu tahmin ediyor. Uzmanlar ayrıca, lenfatik sisteme verilen bozulma derecesi ile lenfödem riski arasında güçlü bir ilişki bulmuşlardır. Ne kadar çok lenf düğümü alınmışsa ve koltuk altı ve memeye ne kadar radyasyon alırsanız, riskiniz o kadar yüksek olur. Obezite ve / veya tedavi sonrası kilo alımı da riski arttırır.

Bu bölümde, daha fazla bilgi edinebilirsiniz:

• Lenfatik Sistem
• Cerrahi ve Radyasyon Terapisinin Lenfödem Riskine Etkisi
• Lenfödem Nasıl Başlar?
• Lenfödemin Evreleri

Lenfatik Sistem

Lenfatik sistem, vücudunuzun etrafındaki sıvının hareket etmesinden sorumlu iki ana sistemden biridir. Diğeri kardiyovasküler sistemdir. Bu iki dolaşım sistemi vücudunuzun dokularının ihtiyaç duyduklarını ve ihtiyaç duymadıklarından kurtulabilmelerini sağlamak için birlikte çalışır.

Çoğu insan gibiyseniz, kalp ve kan damarlarının kardiyovasküler sistemin bir parçası olarak nasıl çalıştığını daha iyi bilirsiniz – ancak lenfatik sistemin nasıl işin içine girdiğini bilemeyebilirsiniz. Kalp oksijen ve protein yönünden zengindir. Damarlardan ve vücudun doku ve organlarına kan akıtır. Damarlar karbondioksit, kullanılmayan proteinler ve diğer atık ürünleri içeren kanları tekrar kalbe taşırlar. Kanın yaklaşık% 90’ı damarlardan geri gönderilir. Ancak kanın% 10’u, kılcal damarlar olarak bilinen çok küçük kan damarlarından vücudun dokularına sızan bir sıvı bileşenidir. Bu sıvı protein, atık, hücresel enkaz, bakteri, virüs, aşırı yağ içerir – damarlara geri dönmek için çok büyük şeylerdirler.

Bu noktada, lenfatik sistem devreye girer. Aynı zamanda lenfatik kılcal damarlar olarak bilinen küçük kılcal damarlara sahiptir, ancak bu kılcal damarların duvarlarında sıvının geçmesine izin veren küçük delikler vardır. Bu sıvıya lenf denir. Lenfatik sistem için kalp benzeri bir pompa yoktur. Bunun yerine, soluduğunuzda ve kaslarınızı hareket ettirirken, lenf sürekli olarak vücudunuzun dış alanlarından kalbe doğru itilir. (Oksijeni tüketen kanın damarlardan kalbe doğru nasıl geri döndüğü gibi.) İlk olarak lenf lenfatik kılcal damarlardan ve daha büyük lenfatik kollektör damarlarına doğru hareket eder. Bu damarlarda kas duvarları ve lenflerin doğru yönde hareket etmesini sağlayan tek yönlü valfler bulunur. Lenfatik damarların çoğu derinizin yüzeyinin hemen altına bulunmaktadır.

Lenf kalbe doğru geri giderken, lenf bezlerinden – bakterileri, atıkları ve diğer toksinleri filtreleyen ve ayrıca enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücreleri içeren küçük, yuvarlak kütlelerden geçmesi gerekir. Düğümler, bu maddelerin tanınmasında ve yok edilmesinde kilit bir rol oynar ve aynı zamanda vücuda ihtiyaç duyulduğunda immün tepkisi başlatması için sinyal verir. Kasıklarınızda, kollarınızın altında ve boynunuzdaki lenf düğümleri kümelerinin yanı sıra, göğüs, karın ve pelvisteki diğer lenfatik yollar boyunca bulunan daha fazla düğüm vardır. Lenf vücudun farklı bölgelerinden hareket ettikçe bölgesel lenf bezleri tarafından süzülmek için yavaşlar. Örneğin, elden, koldan ve kolun altından, meme ve üst sırt alanlarından gelen lenfler, süzülerek koltuk altı (aksiller olarak da bilinir) lenf bezlerine akarlar.

Sonunda, lenf boynun hemen altındaki iki büyük lenfatik kanaldan birine gider, burada büyük bir vene atılır ve tekrar kan dolaşımına geri döner. Artıklar ve proteinler filtrelendiğinden, sıvının tekrar kan dolaşımına katılması güvenlidir. Kan vücudunuzda her zaman dolaşımda olduğu gibi, lenf sürekli olarak dokularınızdan, lenfatik damarlardan ve düğümlerden ve lenfatik tüplere geri döndürülür.

Lenfatik sistemi, vücudunuzda iki önemli rolü olan bir drenaj ağı olarak düşünmeniz yardımcı olabilir: Kardiyovasküler sistemle birlikte çalışarak sıvı dengesini korur ve kontrol edilmezse vücuda zarar verebilecek şeyler olan yabancı maddeleri ve toksinleri tanıyarak bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynar.

Cerrahi ve Radyasyon Terapisinin Lenfödem Riskine Etkisi

Memenin bir kısmını veya tamamını çıkarmak için ameliyat olurken, birçok kişinin de birkaç veya daha fazla koltuk altı lenf bezinin çıkarılması gerekir. Meme dokusundan çıkan lenf bu düğümlere akar – ve bazen kanser hücrelerini de beraberinde taşır. Eğer kanser hücreleri düğümlerde bulunursa, kanserin seyahat etme ya da vücudun diğer bölgelerine seyahat etme riski yüksektir. Bu, tedavi kararlarında önemli bir rol oynar.

Geçmişte, cerrahlar tipik olarak koltuk altı lenf düğümlerinin fazla sayıda veya çoğunu, aksiller lenf nodu diseksiyonu (ALND) adı verilen bir prosedür olarak aldılar. Fakat şimdi, mümkün olduğunda sentinel lenf nodu biyopsisi (SLNB) adı verilen daha sınırlı bir prosedürü tercih ediyorlar. Bu ameliyat, sıvıyı memeden uzaklaştıran ilk birkaç lenf düğümünü (“sentinel düğümleri”) kaldırır. Cerrah, lenf akışını özel bir radyoaktif madde veya mavi boya ile eşleştirerek sentinel düğümlerini tanımlar, daha sonra bunları alır ve mikroskop altında incelenmek üzere gönderir. Sentinel düğümleri kanser hücresi içermiyorsa, ek düğümlerin çıkarılması gerekmez.

Sentinel düğümleri kanser içeriyorsa, bölgedeki daha fazla lenf düğümünün alınması gerekebilir – SLNB prosedürünün ek bir parçası olarak veya daha sonraki bir tarihte. Daha kapsamlı prosedür aksiller lenf nodu diseksiyonu (ALND) olarak adlandırılır. Bu karar durum bazında verilir.

Cerrah ALND’ye ilerlerse, o zaman lenf bezleri içeren aksiller dokunun bir sonraki bölümünü alır. Bu doku mikroskop altında incelendiğinde, cerrahınız size kaç lenf nodunun alındığını söyleyebilir. SLNB’ye veya daha fazla ilgili ALND’ye bağlı olup olmadığına bağlı olarak, kolunuzun altından çıkarılmış iki veya üç ila 40 lenf bezi alınmış bölgeye sahip olabilirsiniz. Ameliyatın kendisi de bazı lenf damarlarına zarar verebilir.

Bir düşünün: Üst vücudun o tarafından gelen tüm lenf sıvıları – göğüs ve sırt altından göğüs kafesinin tepesine, ayrıca kol ve el – aksiller lenf düğümlerine akmaya alışmıştır . Lenf düğümleri ve damarlar ne kadar fazla çıkarsa, bu akışın bozulma olasılığı o kadar artar. Lenf, içinden geçilecek alternatif yollar bulmak zorundadır.

Radyasyon tedavileri de lenfatik sistemi etkileyebilir. Radyasyon tedavisi, kalan lenf damarlarını ve düğümlerini presleyen veya daraltan skar dokusu oluşumuna neden olabilir. Bu, koldan ve üst gövdeden lenf akışıyla daha da etkileşime girer. Doğrudan koltuk altına radyasyon, radyasyonla ilişkili lenfödem için en fazla riski taşır, çünkü bu, düğümlerin çoğunun olduğu yerdir, ancak meme veya meme bölgelerine radyasyon da riski arttırır.

Lenfödem Nasıl Başlar?

Peki lenfödem nasıl başlar? Mevcut düşünce, bazı insanlarda, lenflerin, lenfatik sistemin meme kanseri tedavileri tarafından durdurulduktan sonra gitmesi gereken yere ulaşmanın başka yollarını bulmasıdır. Bunun nasıl olduğundan emin değiliz, ancak vücut telafi etmenin bir yolunu buluyor. Sistem değişime adapte olur.

Diğer insanlarda, kalan lenf düğümleri ve damarları, dokuların fazladan sıvı, protein ve atıklarından kurtulma gereksinimine ayak uyduramaz. Daha az sayıda lenf düğümüyle de, proteinler ve atıklar bir zamanlar olduğu gibi verimli bir şekilde lenflerden süzülemezler. Çok kademeli olarak, kol, el, meme, göğüs veya gövde dokularında atık ve sıvı birikir. Bu alanlardan biri veya daha fazlası etkilenebilir. Sonuç, tedavi edilmediğinde daha kötüye gidebilecek hafif lenfödemdir. İlk başta, kolunuzun ya da göğsünüzün biraz farklı – rahatsız edici, konforsuz, ağrılı ya da “dolu” olduğunu ya da sütyeninizin, kolunuzun, saatinizin ya da yüzüğünüzün biraz gergin hissettirdiğini fark edebilirsiniz.

Lenfödem gelişen kişilerde, belirtiler tipik olarak ameliyattan sonraki 3 yıl içinde ortaya çıkar, ancak çoğu vakada bu durum tedaviden 3-5 yıl sonra ortaya çıkar. 5 yıl sonra riskin ne olduğundan emin olmak için yeterince uzun vadeli çalışma elimizde mevcut değil. Bununla birlikte, tedaviden yıllar ve hatta on yıllar sonra gelişen lenfödem vakaları görülmüştür.

İlk belirtiler bazen kolun aşırı kullanımı veya yaralanması gibi belirli bir olay tarafından tetiklenir. Lenfatik sisteminiz zaten çalışmakta zorlanıyorsa, bu tür olaylar vücudu lenfödeme “aktarabilir”. Örneğin:

• Normalde iki kişi için yemek pişirdiğinizi, ancak aniden 20 kişi için yemek pişirmek ya da sıcak bir günde saatlerce süren yoğun bahçe işleriyle uğraştığınızı varsayalım. Bu faaliyetler kolunuza normalden daha fazla kan pompalar. Daha fazla kan dokularda daha fazla sıvı anlamına gelir, bu da lenfatik sisteme giren daha fazla lenf anlamına gelir.
• Diyelim ki bakterilerin elinize veya koluna girmesine neden olan çok küçük bir kesik oluştu. Lenf, bakterileri süzmek ve vücudunuzun bağışıklık sistemini harekete geçirmekten sorumlu olan koltuk altı lenf düğümlerine akar. Ancak bu işi yapmak için şimdi daha az sayıda düğüm vardır, bu nedenle bağışıklık tepkisi daha yavaş gerçekleşir. Bakterilerin lenf sıvısında çoğalmaya başlaması olasıdır- mükemmel bir ortam sağlanmıştır çünkü gelişebilecekleri besinlerle doludur. Kesik enfekte olur ve lenfatik sistem daha da bunalır. Lenf, sistemi tıkamaya başladığı için içinde çok fazla döküntü vardır. Sıvı, gitmesi gereken yere ulaşamaz ve dokuda toplanmaya başlar.

Kathryn Schmitz, Ph.D., MPH, Pennsylvania Üniversitesi’nde klinik epidemiyoloji bölümünde profesör , şu analojiyi sunar: “Bir tepenin dibinde yaşadıysanız, yağmur fırtınasında fırtına drenajında ne olduğunu görürdünüz. Dallar, yapraklar ve diğer döküntüler ağaçlardan dışarı çıkar ve hepsi kanalizasyona doğru hareket eder. Bütün bunlar sisteme girmeye çalışır ve takılır. Sokak sadece eski su ile değil, çöplerle dolu, kirli su ile dolmaya başlar. Bu, lenfödemin başlangıç aşamasını anlamanın iyi bir yoludur. ”

Lenfödemin Evreleri

Lenfödem genellikle bir dizi aşamadan ilerler. Bu nedenle, ilk belirtileriniz çok önemli görünmese veya gelip geçseler bile, hemen yardım almak önemlidir. Hemen hemen her zaman uyuşukluk, karıncalanma veya şişlik nöbeti her zaman daha fazlasına yol açacaktır. Erken belirtiler üzerinde etkili olmazsanız, lenf birikmesi cildin altındaki dokulara kalıcı hasar verebilir. Uluslararası Lenfoloji Derneğine göre, aşamalar:

• Evre 0 (ayrıca subklinik veya gizli olarak da adlandırılır): Bu noktada kol, el veya üst gövdede gözle görülür bir değişiklik yoktur, ancak hafif bir karıncalanma, sıradışı yorgunluk veya hafif ağırlık gibi hislerde fark olabilir. Belirgin semptomlar gelişmeden önce aylar veya yıllar boyunca 0 aşamalı lenfödem olabilir.
• Evre 1 (hafif): Protein bakımından zengin sıvı birikmeye başladığında kol, el, gövde, meme veya diğer bölgeler hafifçe şişmiş görünür. Cilde baskı uyguladığınızda, geçici bir küçük diş (veya çukur) oluşur; Bunun “çukur ödemi” olarak adlandırıldığını görebilirsiniz. Bu erken evre lenfödem, cilt ve dokular kalıcı olarak hasar görmediğinden tedavi ile geri dönüşümlü olarak kabul edilir. Kolunuzu kaldırdığınızda, örneğin şişlik çözülür.
• Evre 2 (orta): Etkilenen bölge daha da şişmiş durumda. Kol veya başka bir bölgeyi kaldırmak artık yardımcı olmaz ve cilde basmak bir çukur bırakmaz (çukur yapmayan ödem). Deri altındaki dokuda bazı iltihaplanma, sertleşme veya kalınlaşma gibi değişiklikler oluyor. Evre 2 lenfödem tedavi edilebilir, ancak herhangi bir doku hasarı tersine çevrilemez.
• Evre 3 (şiddetli): Bu en ileri evredir, ancak meme kanseri olan kişilerde nispeten nadirdir. 3. aşamada, etkilenen uzuv veya vücudun alanı çok geniş ve şekilsizleşir ve cilt, derili, kırışık bir görünüm alır.

Hafif lenfödeminiz olduğunda orta ve şiddetli lenfödem riski hiç bir zaman belirtisi olmayan birinden daha yüksektir. Bu risk, semptomlar tedaviyle kaybolsa bile devam eder.

Yine de her durum birbirinden biraz farklıdır. Bazı kadınlar herhangi bir uyarı belirtisi veya his değişikliği olmadan aniden başlayan hafif veya orta dereceli lenfödemi bildirmiştir.

Amacınız, tüm riski ortadan kaldıramasanız bile, lenfödem riskinizi mümkün olduğunca azaltmaktır. Lenfödem gelişirse, belirtilerinizi kontrol etmenize yardımcı olacak birçok iyi tedavi vardır – genellikle en rahatsız edici olan görünen şişme ve rahatsızlık – ve lenfödemi kontrol altında tutar.

Çeviri: Mustafa Uludoğan Ph.D.

Ref: https://www.breastcancer.org/treatment/lymphedema/how

Sorularınızı altta bulunan yorum kısmına yazınız. En kısa sürede sorularınız cevaplanacaktır.